Ο Παύλος Μελάς

Ο Παύλος Μελάς (29 Μαρτίου 1870 – 13 Οκτωβρίου 1904) ήταν αξιωματικός πυροβολικού του ελληνικού στρατού και πρωτεργάτης του Μακεδονικού αγώνα. Ήταν γιος του Μιχαήλ Μελά και γαμπρός του Στέφανου Δραγούμη.

==Βιογραφία==
Γεννήθηκε στη [[Μασσαλία]] της [[Γαλλία|Γαλλίας]]. Η καταγωγή της οικογένειάς του ήταν από τη [[Βόρεια Ήπειρος|Βόρεια Ήπειρο]]. Μετά τη μετακίνηση της οικογένειας στην [[Αθήνα]], σπούδασε στη [[Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων]] απ’ όπου αποφοίτησε ως ανθυπολοχαγός του πυροβολικού το [[1891]]. Φέροντας τύψεις για την έκβαση του [[Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897|πολέμου του 1897]] συμμετείχε από τους πρώτους στο ιδρυθέν το [[1900]] [[Μακεδονικό κομιτάτο]] για την εμψύχωση του απογοητευμένου ελληνικού πληθυσμού της Μακεδονίας και σε αντίδραση στη δράση των Βουλγάρων [[Κομιτατζήδες|κομιτατζήδων]]. Έτσι από τον Φεβρουάριο του [[1904]] ο Παύλος Μελάς έσπευσε με άλλους τρεις αξιωματικούς, τους [[Αλέξανδρος Κοντούλης|Α. Κοντούλη]], [[Αναστάσιος Παπούλας|Α. Παπούλα]] και [[Γεώργιος Κολοκοτρώνης|Γ. Κολοκοτρώνη]], προς επιτόπια μελέτη της κατάστασης. Αποτυγχάνοντας σε εκείνη την πρώτη προσπάθεια, επανήλθε τον Ιούλιο του ίδιου έτους οπότε και εισήλθε στη Μακεδονία ως ζωέμπορος με το όνομα «Πέτρος Δέδες». Μετά 20ήμερη παραμονή συναντήθηκε με τον [[Λάμπρος Κορομηλάς|Λάμπρο Κορομηλά]] στη Θεσσαλονίκη ανταλλάσσοντας σκέψεις για ανάληψη επιχειρήσεων και στη συνέχεια επέστρεψε στην Αθήνα.

Στις [[18 Αυγούστου]] όταν όλα ήταν έτοιμα κατά το σχέδιο ο Παύλος Μελάς με το επιχειρησιακό όνομα Καπετάν Μίκης Ζέζας, επικεφαλής σώματος εκ 35 μόλις ανδρών, που το αποτελούσαν Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικοί, ανέλαβε την αρχηγία του Μακεδονικού αγώνα ενάντια στους Βούλγαρους και εισήλθε ένοπλα στα Μακεδονικά εδάφη με την εντολή να ασκεί καθήκοντα αρχηγού και στις μικρότερες ομάδες που δρούσαν εν τω μεταξύ στη περιφέρειες Μοναστηρίου και Καστοριάς. Πληροφορηθέντες οι Τούρκοι από διάφορους καταδότες περί της εισόδου και της δράσης του Παύλου Μελά έθεσαν προς καταδίωξή του πολυάριθμο τουρκικό απόσπασμα. Παρά τις συνεχείς διώξεις του Οθωμανικού στρατού ο Παύλος Μελάς άρχισε ν΄ αποδεκατίζει τις βουλγαρικές ομάδες με βάση τα χωριά Λιγκοβάνη και Λίχυβο. Όμως στις [[13 Οκτωβρίου]] [[1904]] βρισκόμενος στα Στάτιστα και προδοθείς από την βουλγάρικη συμμορία του Μήτρου Βλάχου περικυκλώθηκε από Τουρκικό απόσπασμα 150 ανδρών. Μετά από δίωρη λυσσαλέα μάχη διέταξε αιφνίδια έξοδο τεθείς επικεφαλής των ανδρών του . Στην επιχείρηση αυτή τραυματίσθηκε θανάσιμα στην οσφυϊκή χώρα και πέθανε μετά από μισή ώρα στα χέρια του φιλου του, [[Γεώργιος Στρατινάκης|Γεώργιο Στρατινάκη]]. Η τελευταία του φράση πριν ξεψυχήσει ήταν:

«»»’Βούλγαρος να μη μείνει»»'»Ε Ιστορικά:Μακεδονικό, η περιπέτεια ενός ονόματος από το 1850 εως σήμερα,Έκδοση της [[Ελευθεροτυπία (εφημερίδα)|Ελευθεροτυπίας]], σελ.40

Γύρω από το σώμα του νεκρού Π. Μελά εκτυλίχθηκε μια διπλωματική επιχείρηση για την παραλαβή και ενταφιασμό του. Οι Έλληνες δεν ήθελαν να γίνει γνωστό στους Τούρκους ποιός ήταν ο νεκρός, και συγκεκριμένα ότι ήταν Έλληνας αξιωματικός, διότι αυτό θα δημιουργούσε διπλωματική κρίση. Αρχικά ο νεκρός θάφτηκε από τους χωρικούς έξω από τη Στάτιστα ενώ οι Τούρκοι δεν γνώριζαν την ταυτότητά του. Αργότερα ο προεστός της Στάτιστας ονόματι Ντίνας απεσταλμένος της Ελληνικής πλευράς (πιθανώς του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη ή του οπλαρχηγού Κύρου) επιχείρησε να ξεθάψει και να μεταφέρει αλλού τον νεκρό. Στο μεταξύ όμως ο θάνατος του Μελά είχε μαθευτεί στην Αθήνα και η Τουρκική πρεσβεία στην Αθήνα ειδοποίησε τις Τουρκικές Αρχές της Θεσσαλονίκης να βρουν το πτώμα ώστε να το χρησιμοποιήσουν ως απόδειξη της Ελληνικής επέμβασης σε Τουρκική επικράτεια. Έτσι, ενώ ο Ντίνας έκανε την εκταφή εμφανίστηκε Τουρκικός στρατός. Τότε έκοψε βιαστικά το κεφάλι του νεκρού και έφυγε. Το κεφάλι τάφηκε μπροστά στην Ωραία Πύλη του Ναού της Αγίας Παρασκευής στο χωριό Πισοδέρι ενώ οι Τούρκοι πήραν το ακέφαλο σώμα και το πήγαν στην Καστοριά για αναγνώριση. Ο Γερμανός Καραβαγγέλης, που γνώριζε τα πάντα, κινητοποίησε τη νεολαία της Καστοριάς που περικύκλωσε το Διοικητήριο και απαιτούσε να τους δοθεί το σώμα «κάποιου Ζέζα» που ήταν Έλληνας. Ο Μητροπολίτης, προειδοποιώντας ότι μπορεί να συμβούν ταραχές που θα έβλαπταν την ειρηνική συμβίωση Τούρκων και Ελλήνων κατάφερε να του δοθεί το σώμα το οποίο και τάφηκε στο παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών.Γερμανού Καραβαγγέλη »Απομνημονεύματα», Εκδόσεις Χ. Μπαρμπουνάκη, Θεσσαλονίκη, 1993

Μετά το θάνατο του η δράση των [[Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις|Ελληνικών δυνάμεων]] εγινε πιο έντονη, περιορίζοντας τη δράση των Βούλγαρων [[Κομιτατζήδες|Κομιτατζήδων]], και επιτυγχάνοντας την ένωση Δυτικής και Κεντρικής Μακεδονίας με την Ελλάδα.

Σήμερα, το όνομα του Παύλου Μελά φέρει προς τιμή του το χωριό [[Μελάς Καστοριάς|Στάτιστα]] ενώ πλήθος προτομών του στολίζουν πλατείες πόλεων μεταξύ των οποίων στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, την Κοζάνη και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας.

Ο Παύλος Μελάς θεωρείται σύμβολο του [[Μακεδονικός Αγώνας|Μακεδονικού Αγώνα]], και πολλά προσωπικά του αντικείμενα εκτίθενται τώρα στο [[Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Θεσσαλονίκης]] και στο μουσείο Παύλος Μελάς στην [[Καστοριά]].